نگهداری جوجه ها در شرایط سخت کار آسانی نیست. بااینحال الوطنیه این کار را انجام می دهد.یکی از بزرگترین، مدرنترین و بهترین تجهیزات مرغ و ماکیان خاورمیانه در بیابان های عربستان سعودی قرار دارد. و تازه این همۀ ماجرا نیست! الوطنیه برنامه های توسعۀ بزرگی در عربستان سعودی و حتی در مصر دارد که در آنجا عملیات بزرگتری در دست اقدام است. هنگامی که وارد منطقۀ الوطنیه در نزدیکی شهر القاسم در پادشاهی عربستان سعودی می شوید متوجه می شوید که به شکلی وارد ایالتی در دل یک ایالت دیگر شده اید. تمامی امور عبور و مرور در دروازۀ ورودی به شکل استاندارد و کاملی کنترل می شود. در پشت حصار، پروژۀ مرغداری با مساحت بیش از 200 کیلومترمربع قرار دارد.که برای تأمین نیازهای مرغ و تخم مرغ 7میلیون سکنۀ ریاض راه اندازی شده است. الوطنیه در اواخر دهۀ هفتاد توسط شیخ سلیمان ابوالعزیز الرهیج – مدیر کل - با عنوان شرکت خصوصی و به منظور تهیۀ گوشت مرغ و تخم مرغ تأسیس شد. دکتر محمود نجیب رمضان - مدیر تولید ماکیان درالوطنیه – می گوید: تصمیم گرفتیم که همۀ محصولات را باهم در یک محل داشته باشیم. با این اقدام قادریم که یک کنترل جامع و کلی بر روی تمام عملیات داشته باشیم.مسلماٌ این امر مستلزم حفاظت شدید زیست محیطی و برنامه های مدیریتی می باشد و ما به خوبی به یکیایک کارهایی که انجام می دهیم آگاهیم. وی اصلی ترین مزیت این کار را یکپارچگی امور و قرار گیری کلیه زنجیره تولید در یک محل و مکان دانست که مدیریت امور تولید و توزیع را سهیل و آسان می نماید.
جداسازی مرغ مادر نمونۀ خوب چنین کنترل شدیدی، بخش جوجه کشی این شهرک تولیدی است که توسط آقای محمد ربیع اداره می گردد. وی مسئول هر چهار بخش جوجه کشی است. وی می گوید: ما در عین حال چهار بخش متفاوت برای نگهداری مرغ مادر داریم که برعکس سایر بخش ها در مسافت 100کیلومتری ساختمان قرار دارد چراکه می خواهیم تا جاییکه امکان دارد جداسازی صورت گیرد تا احتمال بیماری کاهش یابد. سالیانه در حدود 1میلیون و ششصد هزار مرغ تخمگذار از هردو شرکت Ross و Cobb خریداری می کنیم. شرکت Cobb از طریق امکانات خود در امریکا و اروپا آنها را تأمین میکند در حالیکه شرکت Ross از مزارع پرورش GPS در عربستان سعودی جوجه های خود را برای ما ارسال می نماید. طبق گفتۀ ربیع هرکدام از این گونه ها مزایا و مضرات خاص خود را دارند اما در کل عملکردشان یکسان است. به همین علت است که ما از هر دو گونه و در حجم و اندازۀ مساوی داریم و تولید برابری را از آنها دریافت می کنیم.
جوجه کشی چند مرحله ای ربیع ادامه می دهد: " جوجه کشی شمارۀ 3 که در سال 1977 ساخته شده قدیمی ترین است. در تمام مرغداری هایمان ماشین های جوجه کشی چند مرحله ای داریم. این ماشین ها از زمان تأسیس اینجا هستند مثل ماشین جوجه کشی شمارۀ 3 که از Petersime خریداری شده است. در سایر مرغداری هایمان از ماشین های Jamesway هم استفاده می کنیم. البته ما به این امر واقفیم که با تکنولوژی مدرن یک مرحله ای نتایج جوجه کشی بهتری خواهیم داشت. اما ما بیشتر علاقمند به حفظ همین ماشین های چند مرحله ای مان هستیم و متعاقباٌ به نتایج رضایتبخشی هم دست می یابیم و گاهی اوقات حتی تا بالای 90 درصد جوجه کشی داریم. بنابراین تا زمانیکه نیازی به سرمایه گذاری بر روی ماشین های جدید نیست ما همچنان این مدل های کلاسیک را حفظ می کنیم که البته این امر نیازمند نگهداری مداوم و جدی است.
واکسیناسیون در مرغداری داخل مرغداری بسیار مرتب و منظم به نظر می رسد. ربیع اذعان دارد :" ما صفحۀ کنترل تمام مرغداری ها را در راهروی مرکزی گذاشته ایم . از آنجائیکه پس از هر بار کار، دستگاه با فشار قوی شستشو می شود در واقع با این کار احتمال خرابی دستگاهها با آب و مایع ضدعفونی کننده پایین می آید." هر دو دستگاههای کنترل و جوجه کشی به طور جداگانه و چندین مرتبه در روز بازرسی می شوند تا این اطمینان حاصل شود که دستگاهها به خوبی ار می کنند و اگر نقصی هست در همان مراحل اولیه برطرف گردد. به محض اینکه جوجه ها سر از تخم درآوردند بر روی تسمه ای قرار می گیرند که به سمت اتاق واکسیناسیون می رود. و در آنجا جوجه ها ازطریق عضلانی و همچنین اسپری در مقابل بیماری های ILT و بیماری نیوکاسل (ND) واکسینه می گردند.
- - - - - - الوطنیه در آینده مدیران الوطنیه اظهار دارند : " ما یک رویا داریم و یک هدف ! رویای ما این است که انتخاب اول مشتری در جهان باشیم ، و هدف ما این است که با عرضۀ بهترین محصولات مرغ و ماکیان بر طبق قوانین اسلام از اقتصاد ملی و ذخائر غذایی پشتیبانی کنیم. همچنین با استفاده از آخرین تکنولوژی روز که صدمه ای به محیط زیست وارد نمی سازد و بیشترین میزان امنیت ، تولید و پیشرفت را داراست، بازار کشورهای عربی و بین المللی را توسعه دهیم. اینها اهداف اصلی ما هستند که همچنان در ذهن داریم." مصرف سرانۀ مرغ و ماکیان در سال 38 کیلوگرم است که نشان می دهد عربستان سعودی به صورت واقعی یک کشور" مصرف کنندۀ ماکیان" است . اما کشور ما هنوز خودکفا نیست. تقریباٌ 50درصد مصرف داخلی از واردات تأمین می شود که اغلب از کشورهای برزیل و فرانسه است ، در حدود 40درصد هم بازار مشترک داریم که بخش زیادی از نیازها را برطرف می سازد. ما فعالیت خود را به منظور افزایش تولیدات داخلی توسعه خواهیم داد و درهمین راستا به دنبال جای دیگری هستیم. هدف ما یافتن فضایی به وسعت القاسم و دوبرابر کردن ظرفیت و گنجایشمان است؛بنابراین قصد داریم که همگام با این تقاضای رو به رشد قدم برداریم و تا دو یا سه سال آینده از وارداتمان کم کنیم. جدا از تقاضای فزایندۀ عربستان سعودی ، ما شاهد بازار رو به رشد مصر نیز هستیم در نتیجه ما نیز درحال توسعۀ فعالیت های خود در این کشور هستیم که البته مدتی زمان می برد اما تا چند سال آینده انتظار داریم پروژه ای را راه اندازی کنیم که ظرفیت یک میلیون جوجۀ کبابی در روز را داشته باشد. مزیت مصر این است که هزینۀ تولید نسبت به عربستان سعودی پایین تر است. هدف ما در مصر این است که چنانچه نقش بزرگترین تولیدکننده را نداشته باشیم حداقل از تولید کننده های عمده و مهم باشیم. در اینصورت ما همچنان در خاورمیانه پیشگام خواهیم ماند." - - - - - -
اخیراً واکسیناسیون الوطنیه توسط زنان انجام می شود که طبق سنت های اسلامی این امر در عربستان سعودی چندان رایج نیست، اما این سنت در حال تغییر است. محمد نجیب رمضان می گوید :" زنان کار را خیلی خوب پیش می برند. آنها بسیار دقیق کار می کنند و ما بسیار خوشحالیم که در پرسنل خود و نیز در قسمت مرغ های تخمگذار و بخش سایر فراوری ها نیروی زن داریم." یک دامپزشک زن مصری سرپرست پرسنل واکسیناسیون خانم ها در مرغداری است.
دو مزرعۀ تخمگذاری کاملاً مشابه دکتر طاها م. الطناب مسئول بخش مرغ های تخمگذار الوطنیه است؛ همچنین ایشان در چرخۀ مربوط به زنجیره تولید تخم مرغ هم بسیار نقش مهمی دارد. الوطنیه 5/1 میلیون مرغ تخمگذار دارد که 1میلیون تخم مرغ در روز تولید می کنند. به این منظور آنها 36 مرغداری دارند که 30 هزار مرغ تخمگذار را در هر کدام نگه می دارند یعنی دو مزرعه و هر مزرعه 18 مرغداری مشابه. بر روی هر مزرعه امکانات درجه بندی، بسته بندی و ذخیره سازی برای تخم مرغ ها وجود دارد. به غیر از بخش تولید ، این بخش از امکانات پرورشی مناسبی بهره می برند که شامل دو ساختمان است و هر ساختمان شامل 6 مرغداری ؛یعنی در مجموع 12 مرغداری پرورش دهنده ! در مجموع عملیات تخمگذاری بر روی مساحتی به وسعت 2 کیلومترمربع قرار دارد. امکانات بخش مرغ های تخمگذار هم مانند بخش جوجه کشی چندان مدرن نیست اما همچنان به خوبی کار می کنند. الوطنیه همۀ تجهیزات را بسیار کارآمد و خوب نگه داشته است وبا علم نگه داری تجهیزات، نهایت استفاده بهینه را از ابزار و تجهیزات خود را می برد. مرغداری ها در سال 1983 توسط " لومان کوزاون" ساخته شد. دکتر الطناب عنوان می کند:" مسلماً قفس مرغ ها سنتی و قدیمی هستند اما ما احساس نمی کنیم که احتیاج به سیستم جدیدی باشد. بنابراین به همان شیوۀ سنتی جلو می رویم."
جابجایی لانه دکتر الطناب اظهار می کند:" همانند جوجه های کبابی ، برای مرغ های تخمگذار هم از دو نژاد استفاده می کنیم. هر دو نژاد "های سکس وایت" از هندریکس و "ال اس ال وایت" از لومان تیرزوخ می باشند و آنها را در همین محل پرورش می دهیم و بعد از 16هفته جوجه ها را به بخش تخمگذاری انتقال می دهیم و به لحاظ بهداشت زیست محیطی دوباره از لانه ای به لانۀ دیگر جابجا می کنیم." هر دو بخش مربوط به مرغ های تخمگذار از یک راهروی مرکزی به یکدیگر مرتبط می شوند که در اینجا تخم مرغ ها توسط تسمه های جمع آوری به اتاق اصلی طبقه بندی و درجه بندی هدایت می شوند و در نهایت به دستگاه Moba می رسند که همانند استانداردهای اروپایی تخم مرغ ها را در هفت سایز و اندازه درجه بندی می کند. تخم مرغ ها در جعبه های 360 قسمتی و با مارک "الوطنیه" بسته بندی می شوند. در صورت لزوم در انبارهای سرد بزرگ که به ایستگاه بسته بندی متصل است نگهداری می شوند و کامیون های یخچال دار شرکت خواهر یعنی شرکت حمل و نقل الوطنیه تخم مرغ ها را به مقصد نهایی خود می رسانند چه بازارهای خرده فروش باشد و چه هتل ها و کیترینگ و 20درصد تخم مرغ ها به سایر کشورهای خلیجی صادر می شود.
مرغداری های مشابه برای مرغ های گوشتی تاکنون بیشترین تعداد مرغداری در الوطنیه به مرغ های گوشتی اختصاص داشته است. در مجموع 714 مرغداری وجود دارد که بر روی 26 مزرعه گسترده شده اند بیشتر مزارع شامل 12 مرغداری است که هرکدام گنجایش 36000 قطعه جوجه یکروزه را دارد. تمام لانه ها سایزهای مشابه دارند و از آجر ساخته شده اند، کف بتنی دارند و سقف عایق دار حلبی. خنک کننده های کف و سیستم تهویۀ تونل، دمای داخلی را در سطح مطلوب نگه می دارد. تمامی لانه ها با تغذیه کننده های زمان دار و آبخوری های Valnipple مجهز شده اند. هر مزرعه یک سرکارگر دارد و هر کارگر مسئول دو لانه است. هر مدیر مسئولیت دو مزرعه را دارد و مزارع در مسافت یک کیلومتری یکدیگر هستند. دکتر رمضان اذعان دارد: از نظر ما این کار شرط لازم برای به حداقل رساندن بیماری ها و پیشگیری از سرایت آنهاست و به همین علت هم به فکر توسعۀ ساختمان نیستیم چرا که احتمال سرایت بیماری را در بین گروه پرندگان در مزارع مختلف بالا می برد. تیم دامپزشکی جوجه های یک روزه را به لانه های تمیزی از کفپوش ساقه های خرد شدۀ گندم می آورند و براساس نیاز بازار عربستان سعودی به مدت 30روز پرورش می دهند. هنگامیکه به وزن ذبح رسیدند به صورت مکانیکی (با ماشین) جمع آوری می گردند. علت اصلی جمع آوری با ماشین این است که یافتن نیرو برای جمع آوری دستی مرغ ها بسیار مشکل است و مسلماً کار جالبی هم نیست. پس از آنکه ماشین حمل به بخش فرآوری رفت، لانه ها بلافاصله و مجددا تمییز می شوند. فضولات خشک شده و به صورت گلوله درآورده می شوند تا به عنوان کود برای زمین های کاشت محصول استفاده شوند.لانه ها کاملاً تمییز،ضدعفونی و برای جوجه ریزی بعدی آماده می گردند. الوطنیه از قانون ورود و خروج کلی ( All in All out ) تبعیت می کند. در کل با درنظر گرفتن میزان مرگ و میر و بیماری درمیان دستۀ پرندگان، سلامت آنها رضایت بخش است. دکتر رمضان اظهار دارد که میزان مرگ و میر به طور متوسط در حدود %3 است که این امر را تاحدود زیادی مدیون سن ذبح هستیم که 30 روزگی است.عمده ترین بیماری هایی که در خطر درگیری با آنها وجود دارد نیوکاسل و برونشیت عفونی(IB) هستند که همانطور که قبلاً هم عنوان شد در بخش جوجه کشی، جوجه ها هم از طریق اسپری و هم به صورت عضلانی در این خصوص واکسینه می شوند. صد در صد حلال مرغ های زنده که در ماشین قرار می گیرند؛ بلافاصله وارد ساختمان کشتارگاه می شوند و به هیچ عنوان در آفتاب نگه داشته نمی شوند و برای اینکه هوا در اطراف مرغ ها جریان داشته باشد سقف کامیون ها به صورت هیدرولیک کنار می رود. این عمل حرارت بدن آنها را پایین می آورد و از اختناق/خفگی آنها پیشگیری می کند سپس به کشتارگاه منتقل می شوند و در آنجا برطبق قوانین اسلامی ذبح می گردند. این کار توسط متخصصینی صورت می گیرد که گلوی مرغ را از محل دقیق خود می برند تا با جریان خون، بدن خالی از خون شود و سپس همان روالی که در هر ساختمان باید صورت گیرد ، اجرا می گردد. با اتمام کار برخی از آنها قطعه قطعه شده و به بخش سایر فراوری های ساختمان منتقل می شوند. سهم عمده ای از آنها به صورت کامل(خرد نشده) بسته بندی می شوند که به صورت دو یا سه تایی در یک بسته بندی و یا تک بسته هستند. به این منظور الوطنیه از ماشین مخصوص بسته بندی به نام Moba استفاده می کند. ظرفیت کشتار ساختمان در روز در حدود 250هزار مرغ است چراکه سه خط کشتار وجود دارد که هرکدام 7000مرغ در ساعت ذبح می کنند. معمولاً از دو خط به صورت همزمان استفاده می شود و خط سوم درحال شستشو است. الوطنیه از دو خط Meyn وStork استفاده می کند. همانند بخش تولید، قوانین بهداشتی سخت و جدی در بخش فراوری اجرا می گردد الوطنیه ISO های مدیریتی مربوط به خط کشتار را نیز اخذ نموده است. سایر فراوری ها تقاضا برای غذاهای آماده و آسان و محصولات متنوع در عربستان سعودی نیز رو به رشد است. به همین دلیل بخش سایر فراوری ها در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. مدیر بخش سایر فراوری ها اشرف عزت احمد می گوید: در سال 1997 روزانه فقط یک تن از 6محصول متنوع تولید می کردیم اما امروزه 40تن از 62محصول متنوع شامل هر نوع سوسیس، ناگت مرغ، پاپ کرن مرغ، کوفتۀ گوشت، شنیتسل و هرگونه محصولات آمادۀ طبخ را ارائه می دهیم که این حجم رو به افزایش است و این همۀ کار نیست! ما همچنان در فکر محصولات جدید هستیم تا این طیف را وسعت بخشیم. با این کار قادر خواهیم بود که تمام تقاضای رو به رشد کشور را پاسخگو باشیم."