موسسه اطلاعات مرغداری - پاگرفتن صنعت پرورش شترمرغ در گيلان

بزرگترین پرنده دنیا چهار سال است که به جمع کالاهای صادراتی گیلان پیوسته است . پرنده ای که اگرچه بومی آفریقا و مناطق گرمسیری و خشک است و فقط حدود 17 سال از آوردنش به گیلان می گذرد اما در این مدت با آب و هوای این استان معتدل و مرطوب به خوبی سازگار شده و هر سال نسلش رو به افزایش است.
رونق پرورش این پرنده درگیلان، دریچه ای جدید به روی بهره برداران بخش کشاورزی گشوده است .
بررسی ها نشان می دهد درکنار ایجاد اشتغال، صادرات و ارزآوری، هزینه های پایین پرورش ، تنوع محصولات و همچنین خواص درمانی و دارویی فرآورده های شترمرغ ازمهم ترین دلایل پا گرفتن صنعت پرورش این پرنده درگیلان است .
معاون امور دام سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : از 2 میلیون قطعه شتر مرغی که در دنیا وجود دارد، 36 هزار قطعه شترمرغ مولد و پرواری در ایران نگهداری می شود.
آقای مهدی زاده می افزاید : سهم گیلان از پرورش این پرنده اکنون 365 قطعه شترمرغ مولد و پرواری است که در 6 مزرعه در شهرهای رضوانشهر، رودبار، تالش،ماسال و فومن پرورش می یابند.
وی اضافه می کند : گیلان نخستین استان صادرکننده جوجه شترمرغ درکشور است که از سال 87 تاکنون توانسته حدود 25 تا 30 هزار دلار ارز نصیب کشور کند .
این مقام مسئول با اشاره به نوسانات قیمت دلار می افزاید : اگرچه طی سالهای اخیر هر سال 100 قطعه جوجه شترمرغ صادر کردیم اما پارسال این مقدار صادرات از نظر ارزی کاهش داشت .
آقای مهدی زاده می گوید : گیلان پارسال از محل صادرات جوجه شترمرغ بیش از4 هزار دلار ارزآوری داشت.
معاون امور دام جهاد کشاورزی گیلان می افزاید : راه اندازی مزارع پرورش شترمرغ در گیلان تاکنون برای 25 نفر به طور مستقیم و 100 نفر هم غیرمستقیم شغل ایجاد کرده است.
کارشناسان سود آوری و هزینه های پایین پرورش و تنوع محصولات شترمرغ را یکی دیگر از دلایل پاگرفتن این صنعت درگیلان می دانند .
کارشناس ارشد پرورش سایر ماکیان جهادکشاورزی گیلان با اشاره به اینکه ارزش شترمرغ فقط به گوشت و تخم آن خلاصه نمی شود، می گوید : این پرنده بزرگ هیچ دورریزی ندارد و از پر، پوکه تخم، پوست، چربی و روغن آن در صنایع دستی، کیف و کفش و پزشکی هم استفاده می شود.
آقای وهابی اصیل می افزاید : از هر شترمرغ باتوجه به تغذیه و جثه آن حدود 35 تا 45 کیلوگرم گوشت، یک متر و20سانتی متر پوست خام، 30عدد شاه پر، حدود 2کیلوگرم پر معمولی ، 4 تا 6 کیلوگرم چربی و حدود 70 تا 80 تخم در یک دوره پرورش که حدود یکسال است، به دست می آید .
وی اضافه می کند : قیمت هرکیلوگرم گوشت شترمرغ در بازار حدود 30 هزار تومان، هر متر پوست شترمرغ براساس درجه بندی آن بین50 تا 100 هزار تومان، هر عدد شاه پر 5 هزار تومان، هرکیلوگرم پر معمولی 30 هزار تومان، هرکیلو چربی خام و یا فرآوری شده شترمرغ بین 40 تا 120 هزار تومان، هر تخم 15 هزار تومان و هرپوکه خالی تخم آن نیز 5 هزار تومان است.
این کارشناس جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه بیشتر شترمرغ ها از سال سوم تولید، توجیه اقتصادی دارند، می افزاید : با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت هر شترمرغ برای پرورش دهندگانی که استانداردهای پرورش را رعایت کنند، به طور میانگین یک میلیون و 500 هزار تومان درآمدزایی دارد .
آقای وهابی اصیل با بیان اینکه گوشت شترمرغ جزو گوشت های قرمز و تولید مثل آن هم بسیار رضایت بخش است، اضافه می کند : بهترین نژادهای گاو هرسال یک گوساله به دنیا می آورند درحالی که هر شترمرغ مولد، با توجه به شرایط آب و هوایی سالانه بین70 تا80 تخم می گذارد که بطورمیانگین نیمی از آنها به جوجه تبدیل می شود.

این کارشناس ارشد پرورش سایر ماکیان جهادکشاورزی گیلان با اشاره به مقاوم بودن این پرنده به بسیاری از بیماریها و شرایط سخت آب و هوایی نیز می گوید: تاکنون بیماری مشترکی بین انسان و شترمرغ گزارش نشده است، ازطرفی این پرندگان شرایط دمایی 20 درجه زیر تا 50 درجه بالای صفر را تحمل می کنند و قادرند چند روز بدون آب و غذا زنده بمانند.
آقای وهابی اصیل همچنین به هزینه های کم نگهداری شترمرغ اشاره می کند و می افزاید : پرورش این پرنده برخلاف سایر ماکیان نیازی به تاسیسات و تجهیزات گرانقیمت سرمایشی و گرمایشی ندارد، بطوری که در یک هکتار زمین یونجه کاری شده و در فضای سر باز با یک سایبان، می توان سه قطعه شترمرغ نگهداری کرد، بدون اینکه به تغذیه دستی نیاز داشته باشند.
وی مقدارغذای هر شترمرغ را در دوره رشد، روزانه به طور میانگین یک و نیم کیلو دانه بیان و اضافه می کند : قیمت هر کیلو غذای شترمرغ در بازار حدود هزار و 500 تومان است که براین اساس پرورش دهندگان باید درهر دوره پرورش،حدود 800 هزار تومان برای غذای این پرنده هزینه کنند، درحالی که پرورش دهندگان گیلانی برای نخستین بار در کشور توانستند با استفاده از گیاه آزولا که در شالیزارها و آب بندانهای این استان به وفور یافت می شود، هزینه های دوره پرورش را به 400 تا450 هزار تومان کاهش دهند .
خواص درمانی و دارویی فرآورده های شترمرغ یکی دیگر از دلایل رونق صنعت پرورش این پرنده است.
دکتر مداح متخصص تغذیه می گوید: گوشت این پرنده به علت داشتن پروتئین، آهن و اسیدهای چرب امگا 3 فراوان به درمان کم خونی و فقر آهن کمک می کند.
وی می افزاید : ازآنجا که مقدارکالری، سدیم، کلسترول و چربی موجود در گوشت شترمرغ حدود 5 درصد کمتر از گوشت های قرمز دیگر است و ازطرفی اسیدهای آمینه فراوان دارد، مصرف آن برای سالمندان، بیماران قلبی-عروقی و کسانی که بیماریهای مزمن ازجمله چربی، فشارخون و قند بالا دارند، بسیار مفید است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان هم با بیان اینکه چربى شترمرغ در ساخت انواع کرم هاى دارویى وآرایشی کاربرد دارد و شباهت و هم سایز بودن مولکول های آن با مولکول های چربی پوست بدن انسان سبب جذب سریع آن درمنافذ پوست می شود، می گوید : از کرم و پمادی که از روغن شترمرغ به دست می آید می توان برای درمان خشکی لب، ترمیم زخم ها، سوختگی، خارش، بهبود ناراحتی های التهابی ازجمله تاول، اگزما، رماتیسم، تسکین دردهای مفاصل وعضلانی و از بین رفتن لک استفاده کرد .
به گفته این جراح عمومی بهترین نخ بخیه برای اعمال جراحی نیز از روده شترمرغ به دست می آید.
رضا طلایی نخستین صادرکننده شترمرغ کشور که 2 مزرعه پرورش شترمرغ مولد و پرواری در شهرستان های رضوانشهر و تالش دارد، می گوید: پرورش شترمرغ را از سال76 آغاز کردم و سالانه با تولید و نگهداری 2هزار جوجه شترمرغ و 200 قطعه شترمرغ پرواری، سالانه 85 میلیون تومان درآمد کسب می کنم.
وی درخصوص پایین بودن هزینه نگهداری شترمرغ درگیلان درمقایسه با استان های دیگر می گوید : سال 89 برای نخستین بار درکشور توانستم با استفاده ازآزولا،شبدر و سبوس برنج هزینه هرکیلو غذای شترمرغ را بیش از 50 درصد کم کنم.
طلایی که فوق دیپلم علوم دامی دارد ، اضافه می کند : این جیره جدید غذایی در افزایش وزن و کوتاه شدن دوره پرورش هم موثر است، بطوری که تا قبل ازاستفاده از آن وزن هر شترمرغ پرواری ام پس از 12ماه به 115کیلو می رسید درحالی که بعد از آن، وزن هر شترمرغ پس از 9 ماه به حدود 135 کیلو هم رسید.
این پرورش دهنده نمونه کشورکه تنها صادرکننده شترمرغ در گیلان است، می گوید : اگر مسئولان برای توسعه مزرعه پرورش شترمرغ با پرداخت تسهیلات طرح توسعه کشاورزی مرا یاری کنند، می توانم ظرفیت پرورش و صادرات شترمرغ را 5 تا 6 برابر افزایش دهم .
وی از نبود صنایع فرآوری و کشتارگاه صنعتی شترمرغ در استان هم گلایه می کند و می افزاید : بسیاری از محصولات فرعی شترمرغ ازجمله پوست ،پوکه تخم و پرآن را بصورت خام در تهران، قزوین و اصفهان با قیمت پایین می فروشم که در صورت ایجاد صنایع فرآوری و کشتارگاه صنعتی دراستان درآمد سالانه ام دست کم 50 درصد افزایش می یابد.
باوجود مزایای فراوان،همچنین قابلیت استان گیلان در پرورش شترمرغ حدود سه سال است که مجوز پرورش این پرنده در استانهای شمالی ازجمله گیلان صادر نمی شود
.
آنگونه که مسئولان معاونت امور دام جهادکشاورزی گیلان می گویند : علت لغو و ممنوعیت صدور مجوز پرورش شترمرغ ازسوی وزارت جهاد کشاورزی در استانهای شمالی، مرطوب بودن هوا و باد و باران است که موجب سرایت بیماریها از مزارع سر باز پرورش شترمرغ به مرغداری ها می شود.
البته نگاهی به کارنامه معاونت امور دام سازمان جهاد کشاورزی گیلان درخصوص توسعه صنعت پرورش شترمرغ دراین استان نشان می دهد، این معاونت پارسال پس از رایزنی با وزارت جهاد کشاورزی، پروانه تاسیس 6 واحد غیرفعال را ابطال و امتیاز آن را به صاحبان 50 واحد پراکنده ای که سالانه بین 2 تا 50 شتر مرغ پرورش می دهند، واگذار و آنان را ساماندهی کرد.
کوتاه سخن اینکه: اگرچه صنعت نوپای پرورش شترمرغ درگیلان باصادرات این محصول رونق گرفته وجهاد کشاورزی نیز ساماندهی واحدهای پراکنده پرورش این پرنده را آغاز کرده است ، اما به نظر می رسد این اقدامات به تنهایی کافی نیست و مسئولان جهاد کشاورزی استان باید برای توسعه و رونق بیشتر این صنعت بکوشند.
به نظر می رسد حمایت های ویژه ازجمله پیگیری صدور مجدد مجوز پرورش، ترویج ، آموزش وپرداخت تسهیلات آسان به متقاضیان، راهکاری مناسب برای افزایش ظرفیت پرورش و صادرات بزرگترین پرنده دنیا باشد.